Szukaj na tym blogu

piątek, 8 grudnia 2017

Zheng he tong bao - 政和通寳


Nazwa: zheng he tong bao - 政和通寳
Nominał: 1 wen
Kraj: Chiny
Mennica: nieokreślony zakład produkujący fałszerstwa, nieznana jest mennica, w której odlewano oryginalne monety
Data produkcji: koniec XX w. i początek XXI w.
Władca: oryginalne zheng he tong bao odlewano za panowania
cesarza Huizonga (1100-1126) z Północnej dynastii Song
Nian-hao:
政和 - Zheng he - "Rządy pokoju"
Waga: 2,77 g
Średnica: 23 mm
Materiał: Mosiądz
Identyfikator bazy Zeno.ru: 175811
Rodzaj fałszerstwa: na szkodę kolekcjonera
Komentarz: Współczesne fałszerstwo monety zheng he tong bao z czasów Północnej dynastii Song. Numizmat posiada namalowaną patynę i wykonany został z mosiądzu. Oryginalne zheng he tong bao odlewane były w brązie i żelazie. Inskrypcja awersu wykonana została w stylu mieszanym: znaki 政和 zapisano w stylu kancelaryjnym (lishu), natomiast 通寳 w złotym smukłym stylu (shoujinshu).
Falsyfikat monety:
Gorny - Northern Song Dynasty Cash Variety Guide 2004: 635.092
Gorny - Northern Song Dynasty Cash Variety Guide 2016: 36b.92
Hartill - Cast Chinese Coins: 16.455
Hua - 中国古钱目录 (Zhongguo gu qian mu lu): p.141
Imai - 古泉大全 (Kosen Daizen): 092
Schjöth - Chinese Currency: The Currency of the Far East: 635

wtorek, 28 listopada 2017

An pháp nguyên bảo - 安法元寶


Nazwa: an pháp nguyên bảo (an phap nguyen bao) - 安法元寶
Nominał: 1 van
Kraj: Wietnam
Mennica: nieznana
Data produkcji: XV-XVIII w
Władca: moneta nieoficjalna
Nian-hao: 安法 - 
An pháp - "Droga pokoju" - dewiza nie będąca w istocie nian-hao (patrz komentarz)
Waga: 1,68 g
Średnica: 19 mm
Materiał: Brąz
Identyfikator bazy Zeno.ru: 175560

Komentarz: Moneta należąca do grupy emisji nieoficjalnych. Pierwotnie przypisywana do grupy monet rebelianckich odlewanych w czasie powstania Le Loi (1418-1427). Obecnie przeważają opinie, iż moneta ta mogła być odlewana na przestrzeni 300 lat. O kontrowersjach związanych z jej datowaniem wspominałem w: An phap nguyen bao i problemy z jej datowaniem . Inskrypcja awersu została wykonana w stylu mieszanym: znaki 安法 zapisano w stylu regularnym (kaishu), natomiast 元寶 w stylu pieczęciowym (zhuanshu). Dewiza monety - 安法, nie pełniła roli nazwy ery panowania (nian-hao) żadnego z wietnamskich władców.
Literatura: 
Barker - The Historical Cash Coins of Viet Nam: 52.1-52.2
Hartill - Cast Chinese Coins: 25.9
Kumeya - 新板改正 古錢價附 並番附 / 新版改正 古錢價附 並番付キ (Shinpan kaisei kosen nedantsuke narabi ni bantsuki): p. 14
Lockhart -  The Currency of the Farther East from the Earliest Times Up to 1895: 1388
Miura - 安南泉譜手類銭部 (Annam sempu terui sen bu): pp. 26, 60
Nakamuraya - 新撰銭鏡 (Shinsen zeni kagami): p. 11
Novak - A Working Aid for Collectors of Annamese Coins: 103a
Ogawa - 昭和古銭價格圖譜 (Shōwa kosen kakaku zufu): 100
Schjöth - Chinese Currency: The Currency of the Far East: 24
Schroeder - Annam : Đại nam hóa tệ ·dồ lục : Études numismatiques: 576-577
Toda - Annam and Its Minor Currency: 42

wtorek, 21 listopada 2017

PDO - 和漢銭彙 - 河村羽積, 鳥山輔昌, 芳川維堅

和漢銭彙 (Wakan sen'i), czyli "Katalog japońskich i chińskich monet", autorstwa 河村羽積 (Kawamura Hazumi), 鳥山輔昌 (Toriyama Sukemasa) i 芳川維堅 (Yoshikawa Korekata) jest kolejną "zabytkową" pracą jaką chciałbym polecić w ramach cyklu publikacji dostępnych on-line. Nieznana jest jej data wydania, ale biorąc pod uwagę czas życia autorów, 和漢銭彙 wydany został gdzieś pod koniec XVIII lub na początku XIX wieku.

Strona tytułowa 和漢銭彙. Źródło: archive.wul.waseda.ac.jp
Cóż cennego jest w tak starych japońskich pracach? Przede wszystkim wyobrażenia numizmatów, a szczególnie amuletów keszowych. Wyobrażenia tych samych, popularnych monet obiegowych można znaleźć w kilku różnych katalogach z tego samego okresu, sytuacja amuletów przedstawia się jednak inaczej. Cóż mogło mieć wpływ na odmienny stan wiedzy w tej kwestii u różnych autorów? Myślę, że przyczyną tego było położenie geograficzne. O ile cyrkulacja pieniądza łatwiej wpływała na rozprzestrzenianie się danych monet na określonym obszarze, o tyle amulety keszowe mogły rozpowszechniać się tylko, dzięki pielgrzymom, świątyniom  i oczywiście działalności kupców handlujących dewocjonaliami, co oczywiście nie było tak efektywne, jak w pierwszym przypadku. Niewykluczone, że XVII, XVIII i XIX-wieczne japońskie katalogi notują bardzo rzadkie emisje tychże właśnie numizmatów. Z tego właśnie powodu warto odnotować tytuł 和漢銭彙. Po drugie, współcześnie nie dysponujemy zbyt dużą ilością publikacji na temat amuletów keszowych, co automatycznie zwiększa wartość polecanej przeze mnie publikacji.

Co znajdziemy w 和漢銭彙? Przede wszystkim bardzo bogaty zbiór wyobrażeń monet japońskich, począwszy od starożytnych mumon ginsen (無文銀銭) po współczesne autorom emisje kanei tsuho (寛永通寳). Jeśli chodzi o chińskie monety, to materiał jest dość mocno przemieszany i nie jest tak rozwinięty, jak sekcja japońska. Amulety keszowe stanowią 50-60% wyobrażeń zawartych w katalogu. W ich skład wchodzą: amulety właściwe, żetony do gry i figurki zawierające amulety.

Link do publikacji: 和漢銭彙

czwartek, 16 listopada 2017

Jia qing tong bao - 嘉慶通寳

Nazwa: jia qing tong bao - 嘉慶通寳
Nominał: 1 wen
Kraj: Chiny
Mennica: Changsha, prowincja Hunan
Data produkcji: 1796-1806
Władca: cesarz Renzong (1896-1820) z dynastii Qing
Nian-hao: 嘉慶 - Jia qing - "Celebracja pomyślności"
Waga: 3,79 g
Średnica: 25,5 mm
Materiał: Mosiądz
Identyfikator bazy Zeno.ru: 175485
Komentarz: Moneta piątego cesarza z dynastii Qing. Inskrypcja awersu została wykonana w stylu regularnym (kaishu). 
Literatura:
Ding, Fisher - Fisher's Ding: 2342
Hartill - Cast Chinese Coins: 22.518
Schjöth - Chinese Currency: The Currency of the Far East: 1494

sobota, 11 listopada 2017

Iduq yarliq yurisun


Nazwa: Iduq yarliq yurisun
Kraj: najprawdopodobniej Zachodni Kaganat Ujgurów
Mennica: Beshbalik lub Qodjo
Data produkcji: IX-XIII wiek (patrz komentarz)
Władca: nieznany
Nian-hao: Iduq yarliq yurisun - "W obiegu z rozkazu Iduqa" - dewiza nie będąca w istocie nian-hao (patrz komentarz)
Materiał: Brąz
Komentarz: Numizmat znany w literaturze również jako xizhou huihu (西州回鶻), należący do środkowoazjatyckich emisji monet keszowych. Inskrypcja awersu zapisana została w alfabecie ujgurskim (abdżad). Nie pełniła roli nian-hao ponieważ kaganowie ujgurscy nie mieli w zwyczaju stosować dewizy panowania. Napis pełnił rolę informacyjną, aby ułatwić obieg monety na obszarze o różnej tradycji pieniężnej. Pojawiający się w inskrypcji tytuł "Iduq" znany z kamiennych inskrypcji datowanych na wieki IX-XIII stał się podstawą ogólnego datowania. Według Francois Thierry'ego czas produkcji monety przypadł na okres schyłku Pięciu Dynastii i początku Północnej dynastii Song. Zdjęcie monety dodane za zgodą autora - Goh Yu Loong.
Literatura:
Dong, Jiang - Xinjiang Numismatics, p.25
Jen - Chinese Cash: Identification and Price Guide: 922

sobota, 4 listopada 2017

Wywiad z dr. Wernerem Burgerem i klątwa dynastii Ming

Zapraszam wszystkich do przeczytania świetnego wywiadu z dr Wernerem Burgerem. Przypomnę, że jest on autorem najlepszego opracowania monet keszowych dynastii Qing, jakie do tej pory ukazało się na świecie. O publikacji pisałem w Ch’ing Cash – Werner Burger. Tekst "Coin stash that puts new spin on China’s 100 years of humiliation", czyli "Depozyt monet, który rzuca nowe światło na 100 lat chińskiego upokorzenia", ukazał się na stronie South China Morning Post dwa tygodnie temu.


Aby Czytelników nie kierować do tekstu w ciemno, w kilku słowach nadmienię, co możemy z artykułu się dowiedzieć.  Przede wszystkim zaznajomimy się z życiem autora, informacjami na temat warunków w jakich powstawała praca Ch'ing Cash (powstawała 50 lat), dowiemy się co nieco o jego siedmiotonowej kolekcji monet dynastii Qing oraz o zmaganiach z nieufnym jego teoriom chińskim środowiskiem naukowym. Przy tym ostatnim stwierdzeniu chciałbym się zatrzymać na dłużej ponieważ wiąże się ono z kilkoma enigmatycznymi monetami już kiedyś zaprezentowanymi na tym blogu. Po drugie, ostatnio miałem przyjemność porozmawiać na ten temat z dr. Wernerem Burgerem i chciałbym podzielić się informacjami z naszej rozmowy. Zacznijmy jednak od początku.

Źródłem nieporozumień pomiędzy Wernerem Burgerem, a tradycyjną chińską historiografią jest inne spojrzenie na przyczynę upadku dynastii Qing (1644-1912). Otóż powszechnie dziś się uważa, że Cesarstwo Chińskie upadło za sprawą ingerujących w XIX wieku w jego sprawy wewnętrzne europejskich potęg kolonialnych. Szczególną rolę w tej kwestii przypisuje się imperium brytyjskiemu i wszczętym przez nie wojnom opiumowym. Werner Burger źródło upadku widzi w innym czasie i miejscu. Według niego przyczyną XIX wiecznych klęsk Kraju Środka było osłabienie wewnętrzne wywołane przez źle funkcjonujący system pieniężny. Galopująca inflacja wywołana przez napływ podłej jakości pieniądza oraz brak jakichkolwiek zamiarów uzdrowienia tej sytuacji ze strony władz, spowodowały dezintegrację chińskiej gospodarki.

Zatem, gdzie i kiedy należy doszukiwać się początków chińskiego kryzysu? Werner Burger wskazuje Wietnam i okres dwóch stuleci poprzedzających feralny XIX wiek. Można powiedzieć, że sukces Mandżurów (dynastii Qing) z roku 1644, czyli przejęcie tronu cesarskiego, jest niejako początkiem ich problemów. Otóż ustępująca z kart historii rdzennie chińska dynastia Ming pozostawiła po sobie rzesze lojalistów, na tyle zdeterminowanych, że wielu z nich zbrojnie stawiało opór jeszcze 20 lat po śmierci ostatniego cesarza z tego rodu - Yongli (1646-1662). Tu odsyłam do niezwykle ciekawej historii Królestwa Dongning (1662–1683), wiernego Mingom nawet po ich wygaśnięciu.
Wracając jednak do tematu, rok 1683 jest cezurą kończącą okres mandżurskiego podboju Chin. Wszelki zbrojny opór ze strony lojalistów poprzedniej dynastii, buntowników i samozwańczych cesarzy został złamany, a kraj zjednoczony pod berłem Qingów zaznał względnego spokoju. Pokonani poplecznicy starego porządku schronili się w północnym Wietnamie i stamtąd postanowili kontynuować walkę z mandżurskim najeźdźcą. Nie chcąc narażać się swoim nowym gospodarzom (ród Trịnh) oraz nie wystawiając ich na ewentualną agresję z północy, zrezygnowali z siłowego rozwiązania. Pamiętając główne przyczyny zamętu z lat 30-tych i 40-tych (XVII wiek), które mocno osłabiły Mingów, postawiono na walkę gospodarczą. Otóż pod koniec panowania dynastii Ming gospodarka Kraju Środka cierpiała na poważny niedobór srebra. W owym czasie był to podstawowy środek wymiany przy wszelkich większych operacjach finansowych. Przypominam, że moneta keszowa była tylko i wyłącznie pieniądzem zdawkowym stosowanym w drobnych transakcjach.
"Głód srebra" spowodowany był zablokowaniem kanałów jego napływu. Do tej pory Chiny importowały srebro z amerykańskich kolonii Hiszpanii, z faktorii Portugalskich i z Japonii. Niestety europejski konflikt państw protestanckich z królestwami katolickimi przeniósł się także na teren Azji Wschodniej i na akwen Pacyfiku. Inicjowane przez Anglię i Holandię wyprawy korsarskie skutecznie ograniczyły działalność handlową flot Hiszpanii i Portugalii. Na domiar złego w 1639 roku szogun Tokugawa Iemitsu wprowadził politykę izolacjonizmu zamykając Japonię dla świata zewnętrznego (tolerując tylko kupców holenderskich), uszczuplając przy tym znacznie eksport kruszców.
Wszystkie te czynniki spowodowały załamanie się w miarę sztywnego kursu monety keszowej (wen) do taela srebra (chińska uncja), który jeszcze w latach 30-tych wynosił odpowiednio około 1000 do 1. To znów wywołało panikę i powszechną tezauryzację szarego kruszcu, co oczywiście odbiło się na jego cenie, która szybko poszybowała w górę. W 1640 roku za tael srebra trzeba było zapłacić 2000 monet keszowych, a w 1643 już 3000. Sytuacja stała się katastrofalna ponieważ większość poddanych dynastii Ming nie było w stanie spłacić należności podatkowych. Trzeba pamiętać, że w owym czasie chłopi płacili podatki w srebrze, natomiast zapłatę za plony otrzymywali w monetach keszowych. Zatem nie powinien dziwić fakt, że w bardzo szybkim czasie prowincja stała się zarzewiem buntu. Oprócz Mandżurów z północy i zdradzieckich generałów (Wu Sangui, Geng Zhongming, Shang Kexi), los Mingów przypieczętowały również, liczne wówczas, chłopskie rebelie.

Właśnie taki efekt chcieli osiągnąć ukrywający się w Wietnamie mingowscy lojaliści. Kluczem do wywołania niepokojów było zaburzenie kursu monety keszowej do taela srebra. Tenże po podboju mandżurskim powrócił do stanu sprzed kryzysu, co wydatnie pomogło nowej dynastii w osiągnięciu stabilizacji gospodarczej. Przebywający na uchodźstwie Chińczycy nie mieli możliwości ograniczenia eksportu srebra do Chin. Postanowili zatem wywołać inflację zalewając rynek gorszą monetą. I tu jest właśnie pewien przełom w historiografii. Werner Burger wykazał w swych badaniach, że liczne w północnym Wietnamie, prywatne mennice zostały otwarte właśnie z inicjatywy mingowskich lojalistów. Nie wiadomo, jak długo chińscy uchodźcy mieli nad nimi kontrolę. Pewnym jest, że działały jeszcze w połowie XIX wieku, ale już pod wietnamską jurysdykcją.

Jak wyglądał proces produkcji i upłynniania fałszywego pieniądza? Mennice produkowały monety naśladujące swoim wyglądem bilon władców z dynastii Qing, jednakże nie były to fałszerstwa wysokiej klasy. Ich waga często była od 2 do 5 razy mniejsza od tej, którą posiadały ich oryginalne pierwowzory. Różnice były również łatwo zauważalne w ich średnicach, które często stanowiły 2/3, 1/2 lub nawet 1/3 obiegowej qingowskiej keszówki. Co więcej, ich awersy posiadały zniekształcone kaligrafie znaków chińskich. Podobnie sytuacja się miała z mandżurskimi inskrypcjami rewersów. Jedyną cechą zachowaną poprawnie był materiał. Otóż monety te odlewano z brązu i z mosiądzu. Szczerze przyznam, że nie spotkałem się z tego typu keszówkami wykonanymi, np. z bardzo popularnego w wyrobach menniczych Wietnamu - cynku. 
Na blogu już wcześniej prezentowałem cztery przykłady takich monet: jia qing tong bao / gia khánh thông bảo - 嘉慶通寳, jia qing tong bao / gia khánh thông bảo - 嘉慶通寳, shun zhi tong bao / thuận trị thông bảo - 順治通寶 i qian long tong bao / can long thông bảo - 乾隆通寳. Dr Werner Burger wydatował je na drugą połowę XVIII i pierwszą połowę XIX wieku.

Wietnamskie fałszerstwo monety dao guang tong bao.
Gotowy wyrób menniczy trafiał do Chin na dwa sposoby, albo przemycano go drogą lądową przez granicę, albo morską transportowano do południowochińskich portów. Na miejscu mieszano go z dobrym pieniądzem i upłynniano na rynku. Czytelnicy zapewne zachodzą teraz w głowę, jak to możliwe, że takie prymitywne fałszerstwa w ogóle akceptowano w transakcjach. Otóż w ówczesnych Chinach było to jak najbardziej możliwe. Trzeba pamiętać, że moneta keszowa była pieniądzem międzynarodowym. W chińskim obiegu znajdowały się monety nie tylko aktualnego emitenta, ale także: poprzednich dynastii (mimo, że bilon ten był wielokrotnie delegalizowany), państw ościennych, a nawet prywatnych emisji, czyli podróbek. Szerzej na ten temat napisałem w poście: Sznur monet keszowych

Wietnamskie fałszerstwo shun zhi tong bao. Zwraca uwagę nieumiejętnie dopasowany rewers, który zawiera oznaczenie mennicze stosowane dopiero od roku 1723.

Zalewanie rynku chińskiego słabą monetą nie przyniosło efektu od razu. Przez pierwszą połowę XVIII wieku, kurs monety keszowej do taela srebra wynosił 925 do 1. W tym czasie "małe keszówki" rozpanoszyły się na rynku dość znacznie, ale nikt nie interweniował w tej kwestii. Sytuacja zmieniła się jednak zaraz na początku drugiej połowy XVIII w, gdy wartość monety keszowej powoli zaczęła spadać. Pierwsi zauważyli tę tendencję urzędnicy prowincjonalni. Za aprobatą stolicy w 1762 roku wdrożony został program mający na celu wyłapanie podróbek z obiegu przez ich skup po cenie złomu. Program ten dotyczył tylko prowincji: Shanxi, Jiangsu, Zheijiang i Fujian. Niestety jego efekty okazały się niewystarczające i działania te powtórzono w 1764 i 1767, jednakże i tym razem nie osiągnięto zamierzonych celów. Aby przeciwdziałać rozpędzającej się inflacji, w 1770 roku zdecydowano się ograniczyć produkcję własnego pieniądza przez zamknięcie pięciu mennic w prowincji Yunnan. Jednocześnie w wielu obszarach Chin, znów zainicjowano skup "małych keszówek". Pozyskiwanych w ten sposób fałszerstw było tak dużo, że mennice nie potrzebowały dostaw świeżego surowca z kopalni, np. mennica prowincji Guangdong w latach 1770-1774 oparła swą produkcję tylko i wyłącznie na brązie i mosiądzu z przetopionych podróbek.

Prowincje: czerwony - Shanxi, niebieski - Jiangsu, brązowy - Zheijiang, zielony - Fujian, fioletowy - Guangdong.
Wszystkie powyższe działania okazały się niestety środkiem doraźnym ponieważ po kilku latach inflacja zaczęła się rozpędzać na nowo. Tym razem regionalnie podejmowane akcje skupu złomu oraz zawieszenie w działaniu mennic w Yunnan nie dały żadnego skutku. Skala napływu fałszywego bilonu był tak wielka, że około roku 1785 zachwiała kursem monety keszowej do taela srebra. Otóż pierwszy raz w XVIII wieku przekroczył on 1000 wen, co wywołało powszechne niezadowolenie w opłacanej monetą miedzianą armii. Widmo buntu ze strony wojska sprawiło, że kwestią inflacji zajął się osobiście sam cesarz Gaozong (1735–1796). Natychmiast kazał on przeprowadzić "czyszczenie" Chin z fałszywych monet. We wszystkich prowincjach skupowano "małe keszówki" w cenie 50-60 wen za jin (斤 - chiński catty, czyli około 0,5 kg). Akcja zapoczątkowana w roku 1785 została przeprowadzona ze znacznie większą intensywnością i skrupulatnością, niż jej poprzednie regionalne edycje. Program zakończono sukcesem w roku 1788 uzdrawiając rynek pieniężny. Oficjalne raporty mennicze z omawianego okresu donoszą, iż największe ilości nieoficjalnego bilonu pozyskano w prowincjach południowych, tj. w Sichuan i Yunnan (graniczącej z Wietnamem).

Prowincje: czerwony - Yunnan, niebieski - Sichuan.
Ciekawe, czy Chińczycy zdawali sobie sprawę, jakiej proweniencji były groźne dla ich gospodarki monety? Werner Burger nic na ten temat nie wspomniał, ale jego odkrycia rzucają nowe światło na fakt zbrojnej interwencji wojsk chińskich w Wietnamie w 1788 roku. Wówczas liczące 290 tysięcy żołnierzy siły cesarza Gaozonga zajęły północną część Wietnamu. Wspomniałem o tym dokładniej w poście poświęconym awanturniczym przygodom dynastii Tay Son, do którego zapraszam. Zatem rodzi się tu pytanie, czy rzeczywiście cesarz Gaozong przyszedł na ratunek dopiero, co zyskanemu wasalowi - wietnamskiemu cesarzowi Le Chieu Thongowi, czy może jednak zależało mu na zniszczeniu menniczej infrastruktury? Jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie nie ma, ale popatrzmy na wydarzenia następujące po najeździe wojsk Gaozonga. Okupacja chińska trwała zaledwie pięć miesięcy, po czym pokonani przez Nguyen Hue najeźdźcy wycofali się do ojczyzny. Wraz z nimi na wygnanie udał się cesarz Le Chieu Thong, któremu oprócz schronienia nie udzielono więcej żadnej pomocy. Co więcej, cesarz Gaozong uznał Nguyena Hue (buntownika), jako legalnego władcę Wietnamu. Czy nie budzi tu podejrzeń fakt, iż sprawę południowego sąsiada potraktowano dość "lekko"? Być może wpływ na poprawienie stanu gospodarki pieniężnej Chin w drugiej połowie lat 80-tych i na początku 90-tych XVIII wieku, miała nie tylko reforma likwidująca nieoficjalny bilon w obiegu, ale także interwencja militarna w Wietnamie.

Cesarz Gaozong w zbroi ceremonialnej. Źródło: Wikipedia
Wysiłki reform 1785 roku zostały jednak zaprzepaszczone. Po odnowie gospodarczej władze w Pekinie dostały jakby amnezji i nigdy więcej nie przeprowadziły podobnych zabiegów, choć sytuacja tego wymagała. Pierwsze symptomy powracającej inflacji dostrzeżono w połowie lat 90-tych XVIII wieku. Wówczas zdecydowano się zamknąć definitywnie wszystkie mennice prowincjonalne, stołeczne natomiast zawiesiły produkcję. Dwuletni okres bezczynności menniczej, jako środek doraźny, zdał egzamin. Niestety było to ostatnie znaczące przedsięwzięcie mające na celu zwalczenie inflacji, a trzeba dodać, że wietnamskie "małe keszówki" znów zaczęły się panoszyć na rynku.

W 1799 roku zmarł cesarz Gaozong, choć abdykował w roku 1796, aż do śmierci trzymał pełnię władzy. Następca, cesarz Renzong (1796-1820) w ogóle nie przejawiał zainteresowania kwestiami gospodarki monetarnej. W początkach jego panowania kurs monety keszowej do taela srebra jeszcze utrzymywał się na zdrowym poziomie. W roku 1807 wynosił on 979 wen do jednej chińskiej uncji. Jednakże już w następnym osiągnął pułap 1020 do 1, by w ostatnim roku panowania Renzonga poszybować do 1159 wen do 1 taela. Podobnie, jak w dobie upadku dynastii Ming, załamanie się kursu spowodowało drenaż srebra z rynku. Rządy syna cesarza Gaozonga były początkiem końca imperium. Za jego panowania doszło do pierwszych poważnych rebelii (krwawo stłumione powstania: Białego Lotosu, Miao i wymierzone bezpośrednio w osobę władcy, powstanie Ośmiu Trygramów) oraz do pierwszych tarć z interesami europejskich potęg kolonialnych.

Chiny w roku 1820. Źródło: Wikipedia
Rządy kolejnych władców z dynastii Qing wyglądały identycznie. Charakteryzowały je ciągłe zmagania z wybuchającymi w różnych częściach imperium rebeliami i z zachęconymi słabością wewnętrzną Chin, wrogami zewnętrznymi, a to wszystko było skutkiem pogarszającej się sytuacji gospodarczej. W 1854 roku gdy wartość 1 taela srebra równa była 2723 wen, wpływowy na dworze cesarza Wenzonga (1850-1861), urzędnik Wang Maoyin zaproponował wprowadzenie banknotów zastępujących brakujące na rynku srebro. Niestety pomysł ten nie uzyskał aprobaty. System monetarny zmierzał ku totalnej dezintegracji. Praktycznie każdego następnego roku wartość srebra osiągała nowe rekordy wartości. Najgorsza sytuacja miała miejsce w roku 1880, gdy za jedną chińską uncję srebra płacono, aż 8510 wen! Później kurs ten spadł, ale nigdy już nie osiągnął wartości poniżej 5312 wen (rok 1900). Do końca istnienia cesarstwa utrzymywał się na poziomie około 7000 do 1. 

Świadkiem powolnej degrengolady Cesarskich Chin są również numizmaty. Monety z czasów świetności dynastii Qing były większe i ładniej wykonane. Im sytuacja gospodarcza była gorsza, tym mniejsze monety produkowano. Szczególnym przykładem takiego bilonu są odlewane w latach 1850-1861 xian feng tong bao, które charakteryzują się małymi rozmiarami i bardzo słabym wykonaniem. Poziom artystyczny kaligrafii chińskich był niski, natomiast jakość inskrypcji mandżurskich bywała nawet gorsza niż na fałszerstwach z Wietnamu. Na blogu przedstawiłem trzy przykłady takich monet: Xian feng tong bao - 咸豐通寳.

Porównanie monet różnych władców z dynastii Qing. Od góry: kang xi tong bao (odlewana w latach 1684-1701), qian long tong bao (1770-1794), jia qing tong bao (1796-1806), dao guang tong bao (1824-1850) i xian feng tong bao (1851-1861).
Konkludując już, trzeba przyznać, że plan lojalistów dynastii Ming wypalił, wydaje się, że mogli być nawet świadkami pierwszych swoich sukcesów. W ówczesnym Wietnamie fala mingowskich uchodźców utworzyła dobrze zorganizowaną diasporę. Należy jednak pamiętać, że produkcja gorszego pieniądza dawała okazję do szybkiego wzbogacenia, co na pewno nie uszło uwadze przedstawicieli rodu Trịnh. W późniejszym okresie tj. w czasach zamętu lat 70-tych i 80-tych XVIII, gdy Tay Sonowie obalili cesarski ród Le i faktycznie sprawujących władzę w północnej części Wietnamu Trịnhów, produkcja mennicza przeszła raczej już zupełnie w ręce wietnamskie. Przynoszące wymierne korzyści mennice produkowały "małe keszówki" dalej, zarówno dla następujących po cesarzach Le, Tay Sonów, jak i ich sukcesorów Nguyenów. Ci ostatni udając pokornych wasali Kraju Środka, na pełną skalę sabotowali system monetarny swojego suzerena. Działania te przypieczętowały los potężnego sąsiada. W roku 1912 po stu latach kryzysu Cesarstwo Chińskie ostatecznie upadło. Wyniszczone rebeliami, upokorzone na arenie międzynarodowej, rozszarpane przez siły zewnętrzne i niewydolne finansowo, nie dało rady utrzymać swej egzystencji w nowych, szybko zmieniających się warunkach XX wieku.

piątek, 3 listopada 2017

Xiang fu yuan bao - 祥符元寳

Nazwa: xiang fu yuan bao - 祥符元寳
Nominał: 1 wen
Kraj: Chiny
Mennica: nieznana
Data produkcji: 1008-1017
Władca: cesarz Zhenzong (997-1022) z Północnej dynastii Song
Nian-hao: 大中祥符 - Da zhong xiang fu - "Symbol wspaniałego ośrodka szczęśliwości", z czego na monecie zawarto tylko dwa ostatnie znaki: 祥符 - xiang fu - "Symbol szczęścia"
Waga: 4,24 g
Średnica: 25,5 mm
Materiał: Brąz
Identyfikator bazy Zeno.ru176046
Komentarz: Moneta trzeciego władcy z Północnej dynastii Song. Inskrypcja awersu została wykonana w stylu regularnym (kaishu).
Literatura:
Gorny - Northern Song Dynasty Cash Variety Guide 2003: 473.02
Gorny - Northern Song Dynasty Cash Variety Guide 2016: 07.2
Hartill - Cast Chinese Coins: 16.52
Imai - 古泉大全 (Kosen daizen): 02
Jen - Chinese Cash: Identification and Price Guide: 211

Schjöth - Chinese Currency: The Currency of the Far East: 473

piątek, 27 października 2017

Zheng he tong bao - 政和通寳


Nazwa: zheng he tong bao - 政和通寳
Nominał: 2 wen
Kraj: Chiny
Mennica: nieznana 
Data produkcji: 1111-1117
Władca: cesarz Huizong (1100-1126) z Północnej dynastii Song
Nian-hao: 政和 - Zheng he - "Rządy pokoju"
Waga: 7,53 g
Średnica: 29,5 mm
Materiał: Brąz
Identyfikator bazy Zeno.ru: 175444
Komentarz: Moneta ósmego władcy z Północnej dynastii Song. Inskrypcja awersu została wykonana w stylu pieczęciowym (zhuanshu).
Literatura:
Ding, Fischer - Fisher's Ding: 1077
Gorny - Northern Song Dynasty Cash Variety Guide 2004: 638.02
Gorny - Northern Song Dynasty Cash Variety Guide 2016: 36-2a.02
Hartill - Cast Chinese Coins: 16.437
Hua - 中国古钱目录 (Zhongguo gu qian mu lu): p.143
Imai - 古泉大全 (Kosen Daizen): 02
Jen - Chinese Cash: Identification and Price Guide: 287
Schjöth - Chinese Currency: The Currency of the Far East: 638

czwartek, 19 października 2017

Trzy monety huo quan (貨泉) odkryto na wyspie Awaji

W maju bieżącego roku na wyspie Awaji (Japonia) natrafiono na trzy chińskie monety huo quan (貨泉). Odkrycia dokonano przez przypadek podczas prac rolniczych na polu ryżowym. Okazało się, że znajduje się tam stanowisko kultury Yayoi (弥生時代).

O tytułowych monetach pisałem już na blogu w poście: Huo quan 货泉, do którego odsyłam. W niniejszym wpisie bardziej skupię się na interpretacji samego znaleziska archeologicznego. Datację stanowiska oparto na analizie ceramiki. Otóż bilon odnaleziono w warstwach ery Yayoi (od 300 r. p.n.e. do 300 r. n.e.), to jest okresu, w którym na Archipelagu Japońskim nie istniała żadna państwowość w pełnym tego słowa znaczeniu. Był to czas, w którym społeczność archipelagu zaczęła przechodzić z poziomu wspólnoty plemiennej do społeczności opartej na klanach (uji) z wyraźnie zaznaczoną rolą pojedynczego przywódcy (władcy świeckiego i kapłana jednocześnie). Wszystko odbywało się pod wpływem fal migracyjnych z terenów Chin (ludność dorzecza rzeki Jangcy), Korei i stepu mongolskiego. Przybywająca ludność przywiozła ze sobą: umiejętność uprawy roli, wiedzy z dziedziny metalurgii brązu i żelaza oraz nowy system wierzeń, który w przyszłości wyewoluuję w shinto (神道). W erze Yayoi pierwszy raz dochodzi do kontaktów politycznych Archipelagu Japońskiego z Chinami, co ma odzwierciedlenie w źródłach pisanych. 漢書 (汉书, Hanshu), czyli "Kronika dynastii Han" wspomina, że około połowy I w. n.e. na terenie dzisiejszej Japonii istniało ponad sto związków plemiennych, z czego około trzydzieści utrzymywało kontakty handlowe z Krajem Środka. Jest to ważna informacja, ponieważ tłumaczy skąd wzięły się chińskie importy na ziemiach japońskich. Monety huo quan odkryte na wyspie Awaji nie są znaleziskiem wyjątkowym, ponieważ zanim na nie natrafiono, archeologia japońska odnotowała już 176 odkryć tego bilonu. Oprócz monet, w warstwach okresu Yayoi, natrafia się również na takie chińskie wyroby z brązu jak: zwierciadła, obręcze, spinki, dzwony i broń.

Trzy huo quan odkryte na Awaji. Źródło: club.kdnet.net

Importowane huo quan na pewno nie pełniły roli pieniądza w okresie Yayoi. Były raczej ozdobą, bibelotem lub po prostu źródłem surowca dla rodzimego przemysłu metalurgicznego. Takiego zdania są uczeni japońscy. Chińscy badacze sądzą jednak, że japońskie znaleziska huo quan oraz innych antycznych monet: wu zhu (五铢 ,五銖銭),  ban liang (半兩, 半両銭), huo bu (貨布, 貨布銭), dao quan wu shi (大泉五十), dao bi (刀币, 刀銭), świadczą, o tym iż w okresie Yayoi ludność tej kultury posługiwała się pieniądzem. Wynalazek ten, jak i inne zdobycze cywilizacji, mieli przynieść ze sobą migrujący na wyspy Chińczycy (migracje: Okresu Wiosen i Jesieni, Epoki Walczących Królestw, z czasów panowania dynastii Qin oraz po upadku chińskiej komandorii Lelang położonej w północnej części Półwyspu Koreańskiego). Czy jest to trafna teza? Myślę, że znalezisk chińskich numizmatów jest zbyt mało, żeby poprzeć jej słuszność. Tak, jak wyżej wspomniano, huo quan reprezentuje w tej chwili 179 znalezisk, ban liang znany jest z 25 (ale tylko 19 jest pewnych), huo bu znaleziono jedną, 2 znaleziska dao bi są niestety niepewne, a ich odkrycia budzą kontrowersje u japońskich badaczy. Dao quan wu shi odkryto w Fukuoce, ale nie wiadomo, czy w warstwach okresu Yayoi. Liczba znalezisk antycznego chińskiego bilonu nie robi wrażenia.

Na koniec jeszcze kilka słów o huo quan odkrytych na Awaji. Badacze datują je na wczesny okres Wschodniej dynastii Han (23-40 r. n.e.). Wskazywać na to mają: ich waga wahająca się od 1,45 do 2,53 gram i średnice mierzące od 2,27 do 2,32 cm, co charakteryzuje emisje postwangmangowskie. Monety trafiły do Muzeum Sztuki w Minamiawaji (南あわじ市滝川記念美術館玉青館), gdzie można je obecnie podziwiać.


czwartek, 12 października 2017

An pháp nguyên bảo - 安法元寶


Nazwa: an pháp nguyên bảo (an phap nguyen bao) - 安法元寶
Nominał: 1 van
Kraj: Wietnam
Mennica: nieznana
Data produkcji: XV-XVIII w
Władca: moneta nieoficjalna
Nian-hao: 安法 - 
An pháp - "Droga pokoju" - dewiza nie będąca w istocie nian-hao (patrz komentarz)
Waga: 1,73 g
Średnica: 19 mm
Materiał: Brąz
Identyfikator bazy Zeno.ru: 175865

Komentarz: Moneta należąca do grupy emisji nieoficjalnych. Pierwotnie przypisywana do grupy monet rebelianckich odlewanych w czasie powstania Le Loi (1418-1427). Obecnie przeważają opinie, iż moneta ta mogła być odlewana na przestrzeni 300 lat. O kontrowersjach związanych z jej datowaniem wspominałem w: An phap nguyen bao i problemy z jej datowaniem . Inskrypcja awersu została wykonana w stylu mieszanym: znaki 安法 zapisano w stylu regularnym (kaishu), natomiast 元寶 w stylu pieczęciowym (zhuanshu). Dewiza monety - 安法, nie pełniła roli nazwy ery panowania (nian-hao) żadnego z wietnamskich władców.
Literatura: 
Barker - The Historical Cash Coins of Viet Nam: 52.1-52.2
Hartill - Cast Chinese Coins: 25.9
Kumeya - 新板改正 古錢價附 並番附 / 新版改正 古錢價附 並番付キ (Shinpan kaisei kosen nedantsuke narabi ni bantsuki): p. 14
Lockhart -  The Currency of the Farther East from the Earliest Times Up to 1895: 1388
Miura - 安南泉譜手類銭部 (Annam sempu terui sen bu): pp. 26, 60
Nakamuraya - 新撰銭鏡 (Shinsen zeni kagami): p. 11
Novak - A Working Aid for Collectors of Annamese Coins: 103a
Ogawa - 昭和古銭價格圖譜 (Shōwa kosen kakaku zufu): 100
Schjöth - Chinese Currency: The Currency of the Far East: 24
Schroeder - Annam : Đại nam hóa tệ ·dồ lục : Études numismatiques: 576-577
Toda - Annam and Its Minor Currency: 42

czwartek, 5 października 2017

Cảnh hưng thông bảo - 景興通寳


Nazwa: cảnh hưng thông bảo (canh hung thong bao) - 景興通寳
Nominał: 1 van
Kraj: Wietnam
Mennica: nieznana 
Data produkcji: 1740-1776
Władca: cesarz Le Hien Tong (1740-1786) z Późnej dynastii Le
Nian-hao: 景興 - Cảnh hưng - "Promieniujący dobrobyt"
Waga: 3,02 g
Średnica: 24 mm
Materiał: Brąz
Identyfikator bazy Zeno.ru: 175236
Komentarz: Moneta dwudziestego dziewiątego (przedostatniego) cesarza z Późnej dynastii Le. Inskrypcja awersu została wykonana w stylu regularnym (kaishu). Na rewersie widoczny błąd menniczy, nieusunięty nadlew.
Literatura:
Lockhart -  The Currency of the Farther East from the Earliest Times Up to 1895: 1266-1269, 1271-1285
Miura - 安南泉譜手類銭部 (Annam sempu terui sen bu): pp. 39, 44, 53, 57
Novak - A Working Aid for Collectors of Annamese Coins: 267d
Ogawa - 昭和古銭價格圖譜 (Shōwa kosen kakaku zufu): 96
Schjöth - Chinese Currency: The Currency of the Far East: 48-62
Schroeder - Annam : Đại nam hóa tệ ·dồ lục : Études numismatiques: 36-39, 62-97, 99-100
Toda - Annam and Its Minor Currency: 76-99, 102-110, 130-131, 133-134, 136-148

wtorek, 26 września 2017

Sheng song yuan bao - 聖宋元寳

Nazwa: sheng song yuan bao - 聖宋元寳
Nominał: 1 wen
Kraj: Chiny
Mennica: nieznana 
Data produkcji: 1101 lub 1101-1106
Władca: cesarz Huizong (1100-1126) z Północnej dynastii Song
Nian-hao: 建中靖國 - Jian zhong jing guo - "Państwo fundamentem spokoju" - nazwa ery nieuwzględniona na monecie (patrz komentarz)
Waga: 3,97 g
Średnica: 24 mm
Materiał: Brąz
Identyfikator bazy Zeno.ru: 176051
Komentarz: Moneta ósmego władcy z Północnej dynastii Song. Nian-hao ery inaugurującej rządy cesarza Huizonga było zbyt długie by zamieścić je na awersie monety, dlatego zdecydowano się je skrócić do dwóch znaków: 國 - jian guo, i zamieścić na bilonie okolicznościowym - 通寳 (jian guo tong bao), który nie został wprowadzony do powszechnego obiegu. Sheng song yuan bao jako obiegowa odpowiedniczka jian guo tong bao, w miejsce nian-hao otrzymała dewizę 聖宋, czyli tytuł dynastyczny: "Święty ród Song". Inskrypcja awersu została wykonana w stylu biegnącym (xingshu). Występują rozbieżności, co do datowania monety. Zespół ekspertów z Zeno.ru i  Norman Gorny produkcję sheng song yuan bao określili na 1101 rok, David Hartill przyjął cezurę czasową 1101-1106.
Literatura:
Gorny - Northern Song Dynasty Cash Variety Guide 2003: 609.36
Gorny - Northern Song Dynasty Cash Variety Guide 2016: 32b.36
Hartill - Cast Chinese Coins: 16.377
Imai - 古泉大全 (Kosen daizen): 36
Jen - Chinese Cash: Identification and Price Guide: 268
Kumeya - 新板改正 古錢價附 並番附 / 新版改正 古錢價附 並番付キ (Shinpan kaisei kosen nedantsuke narabi ni bantsuki): p. 19
Nakamuraya - 新撰銭鏡 (Shinsen zeni kagami): p. 4

Schjöth - Chinese Currency: The Currency of the Far East: 609
Yamada - 符合銭志 (Fugo senshi): 14