Wietnamski dział numizmatyki keszowej jest dość skomplikowany ze względu na trojaki charakter emisji pieniądza w tym kraju. Literatura dzieli monety keszowe na trzy kategorie: oficjalne, półoficjalne i nieoficjalne. Katalogi w większości notują emisje oficjalne i półoficjalne. Gorzej już jest z emisjami nieoficjalnymi, o których wspomina się tylko ogólnie. Brak danych (albo ich strzępy) o emitentach takich monet utrudnia stworzenie katalogu poświęconego tej tematyce. Uczeni do kategorii nieoficjalnych emisji wrzucają monety: rebeliantów, fałszerzy (z epoki), prywatne emisje lokalnych władyków, naśladownictwa monet innych państw i wszelkie numizmaty nieznanego pochodzenia. Muszę tutaj dodać, że ostatnio wśród badaczy pojawił się trend do wrzucania wszystkiego, co nieznajome do worka nieoficjalnych emisji Wietnamu. W ten sposób niestety niektórzy zaczęli zaliczać do tej kategorii emisje południowochińskie, indonezyjskie, malajskie a nawet niektóre japońskie.
An phap nguyen bao jest właśnie monetą należącą do tej problematycznej kategorii, choć trzeba przyznać, że okaz ten wzbudza zainteresowanie i notowany jest w najważniejszych tytułach dla numizmatyki monet Annamu: Annam and its minor currency Edwarda Tody, Catalogue des monnaies vietnamiennes François Thierry'iego, Annam sempu terui sen bu Miury Gosena. Autorzy jednakże nie zawsze zgadzają się, co odpowiedniego datowania tej monety. Luc Duc Thuan w artykule Who cast the an phap nguyen bao coin?, czyli Kto odlał monetę an phap nguyen bao? przedstawia zestawienie teorii na ten temat. Posłużę się zatem jego spostrzeżeniami na potrzeby tego wpisu. Otóż istnieją trzy propozycje, co do określenia daty powstania numizmatu.
Pierwsza teoria, najdłużej utrzymująca się w numizmatyce, bo od czasu Edwarda Tody mówi o tym, że an phap nguyen bao została odlana przez rebeliantów Le Loi, podczas wojny z Chinami Mingów (1418-1428). Fakt ten jest powtarzany przez kolejnych autorów, czasem bez zastanowienia - zauważa Luc Duc Thuan, bo Toda nawet nie uzasadnił decyzji o takim wydatowaniu tej monety. Lacroix Desire (inny numizmatyk francuski) podtrzymał tezę Tody i wyjaśnił, że przypisanie an phap nguyen bao do tego okresu jest jak najbardziej poprawne, ponieważ jakość wykonania tej monety oraz tematyka inskrypcji na awersie odpowiada innym tego typu emisjom z czasów trudnych dla narodu wietnamskiego (np. powstań i rebelii).
Druga teoria datuje tę monetę na okres rządów dynastii Mac w Cao Bang (mały obszar na północy Wietnamu). Podstawą dla niej ma być wzmianka w książce Phu Bien Tap Luc autorstwa Le Quy Dona - osiemnastowiecznego wietnamskiego historyka, który przypisał tę monetę właśnie rodowi Mac. Sądzi się, że władcą, który jako pierwszy miał zlecić jej produkcję mógł być Mac Dang Dung - zdetronizowany cesarz. Prawdopodobnie emitowano ją od 1537-1660, czyli cały okres rządów Maców w Cao Bang. Nie wiem czemu, ale Francois Thierry uważa, że odmiana monety z kaligrafią znaku phap 法, a dokładniej jego klucza (kluczem jest znak wody 水) z najniższą kreską położoną w dolnej części ideogramu ma pochodzić właśnie z tego okresu. Dodam tutaj, że an phap nguyen bao zwykle mają wspomnianą kreskę z klucza znaku 法 umieszczoną wyżej.
Awers i rewers an phap nguyen bao. Zdjęcie ze zbiorów własnych.
Trzecia teoria także przypisuje ten numizmat Macom, ale zupełnie niespokrewnionym z tymi wspomnianymi powyżej. Według grupy uczonych an phap nguyen bao miały powstać na początku XVIII wieku w Ha Tien, w chińskiej faktorii na południu Wietnamu. Jej założycielami mieli być Chińczycy Mac Cuu i jego syn Mac Thien Tu. Potwierdzeniem dla tej teorii mają być odkrycia archeologiczne. Otóż numizmaty tego typu są odnajdywane w wielkich ilościach zarówno w południowej, jaki i północnej części Wietnamu. Gdyby rzeczywiście wyszły z mennic rebeliantów Le Loi, lub z mennic Maców z Cao Bang to nie powinny w ogóle się znaleźć na południu. Natomiast Ha Tien jako, że była osadą kupiecką miała się przyczynić się do rozprzestrzenienia tej monety na całym terytorium Wietnamu. Po drugie niektórzy uczeni sądzą, że Le Quy Don wspominał o Macach z południa, a nie o tych z terytorium Cao Bang.
Sprawa dokładnego wydatowania an phap nguyen bao nadal jest otwarta. Moim zdaniem najbardziej sensowna zdaje się być druga teoria, ponieważ jej podstawą jest źródło które, jeśli wierzyć autorowi, dzieli około 100 lat od opisywanych wydarzeń. Będę sprawę tej monety cały czas zgłębiał. Jeśli znajdę jakieś nowe informacje, to na pewno nie pozostaną one bez wzmianki na blogu.
Terytoria związane z rodami Mac. Niebieskim kolorem oznaczono Cao Bang, natomiast czerwonym osadę kupiecką Ha Tien.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz