Szukaj na tym blogu

wtorek, 26 września 2017

Sheng song yuan bao - 聖宋元寳

Nazwa: sheng song yuan bao - 聖宋元寳
Nominał: 1 wen
Kraj: Chiny
Mennica: nieznana 
Data produkcji: 1101 lub 1101-1106
Władca: cesarz Huizong (1100-1126) z Północnej dynastii Song
Nian-hao: 建中靖國 - Jian zhong jing guo - "Państwo fundamentem spokoju" - nazwa ery nieuwzględniona na monecie (patrz komentarz)
Waga: 3,97 g
Średnica: 24 mm
Materiał: Brąz
Identyfikator bazy Zeno.ru: 176051
Komentarz: Moneta ósmego władcy z Północnej dynastii Song. Nian-hao ery inaugurującej rządy cesarza Huizonga było zbyt długie by zamieścić je na awersie monety, dlatego zdecydowano się je skrócić do dwóch znaków: 國 - jian guo, i zamieścić na bilonie okolicznościowym - 通寳 (jian guo tong bao), który nie został wprowadzony do powszechnego obiegu. Sheng song yuan bao jako obiegowa odpowiedniczka jian guo tong bao, w miejsce nian-hao otrzymała dewizę 聖宋, czyli tytuł dynastyczny: "Święty ród Song". Inskrypcja awersu została wykonana w stylu biegnącym (xingshu). Występują rozbieżności, co do datowania monety. Zespół ekspertów z Zeno.ru i  Norman Gorny produkcję sheng song yuan bao określili na 1101 rok, David Hartill przyjął cezurę czasową 1101-1106.
Literatura:
Gorny - Northern Song Dynasty Cash Variety Guide 2003: 609.36
Gorny - Northern Song Dynasty Cash Variety Guide 2016: 32b.36
Hartill - Cast Chinese Coins: 16.377
Imai - 古泉大全 (Kosen daizen): 36
Jen - Chinese Cash: Identification and Price Guide: 268
Kumeya - 新板改正 古錢價附 並番附 / 新版改正 古錢價附 並番付キ (Shinpan kaisei kosen nedantsuke narabi ni bantsuki): p. 19
Nakamuraya - 新撰銭鏡 (Shinsen zeni kagami): p. 4

Schjöth - Chinese Currency: The Currency of the Far East: 609
Yamada - 符合銭志 (Fugo senshi): 14

środa, 20 września 2017

Zhi ping tong bao - 治平通寳


Nazwa: zhi ping tong bao - 治平通寳
Nominał: 1 wen
Kraj: Chiny
Mennica: nieokreślony zakład produkujący fałszerstwa, nieznana jest mennica, w której odlewano oryginalne monety
Data produkcji: koniec XX w. i początek XXI w.
Władca: oryginalne zhi ping tong bao odlewano za panowania cesarza
Yingzonga (1063-1067) z Północnej dynastii Song
Nian-hao:
治平 - Zhi ping - "Rządy spokoju"
Waga: 3,89 g
Średnica: 24 mm
Materiał: Mosiądz
Identyfikator bazy Zeno.ru: 175814
Rodzaj fałszerstwa: na szkodę kolekcjonera
Komentarz: Współczesne fałszerstwo monety zhi ping tong bao z czasów Północnej dynastii Song. Numizmat posiada namalowaną patynę i wykonany został z mosiądzu. Oryginalne zhi ping tong bao odlewane były w brązie. Inskrypcja awersu wykonana została w stylu regularnym (kaishu).
Falsyfikat monety:
Gorny - Northern Song Dynasty Cash Variety Guide 2004: 526.11
Gorny - Northern Song Dynasty Cash Variety Guide 2016: 23b.11
Hartill - Cast Chinese Coins: 16.169
Hua - 中国古钱目录 (Zhongguo gu qian mu lu): p. 111
Imai - 古泉大全 (Kosen Daizen): 11
Jen - Chinese Cash: Identification and Price Guide: 243
Schjöth - Chinese Currency: The Currency of the Far East: 526
Yamada - 符合銭志 (Fugo Senshi): 03

piątek, 15 września 2017

Jia qing tong bao - 嘉慶通寳

Nazwa: jia qing tong bao - 嘉慶通寳
Nominał: 1 wen
Kraj: Chiny
Mennica: Pekin - Północna Mennica Ministerstwa Skarbu
Data produkcji: 1798-1802
Władca: cesarz Renzong (1896-1820) z dynastii Qing
Nian-hao: 嘉慶 - Jia qing - "Celebracja pomyślności"
Waga: 3,52 g
Średnica: 23 mm
Materiał: Mosiądz
Identyfikator bazy Zeno.ru: 175860
Komentarz: Moneta piątego cesarza z dynastii Qing. Inskrypcja awersu została wykonana w stylu regularnym (kaishu). Podług klasyfikacji Davida Hartilla jest to moneta typu A2.
Literatura:
Hartill - Cast Chinese Coins: 22.448
Jen - Chinese Cash: Identification and Price Guide: 716

poniedziałek, 11 września 2017

To Rule by Manufacture: Measurement Regulation and Metal Weight Production in the Qin Empire - Kin Sum (Sammy) Li

Ostatnio w piśmie naukowym "T'oung Pao" (najstarszym sinologicznym periodyku wydawanym na Zachodzie) pojawił się bardzo ciekawy artykuł traktujący o przemyśle metalurgicznym i procesach standaryzacji miar i wag w okresie dynastii Qin. Mowa tu o artykule "To Rule by Manufacture: Measurement Regulation and Metal Weight Production in the Qin Empire", czyli "Rządzić za pomocą przemysłu. Regulacja miar i wag oraz produkcja odważników metalowych w Chinach dynastii Qin" autorstwa Kin Sum Li.

Okładka 103 tomu czasopisma T'oung Pao.

Artykuł Kin Sum Li nie jest pracą stricte numizmatyczną, ale dzięki niej możemy dowiedzieć się w jaki sposób przeprowadzono proces standaryzacji pieniądza w Chinach w III w p.n.e. Okazuje się bowiem, iż przebiegał on identycznie w mennictwie, jak i innych gałęziach przemysłu hutniczego.
Przede wszystkim wyjaśnić trzeba dlaczego w owym czasie taką standaryzację przeprowadzono. Rok 221 p.n.e. to data kończąca bardzo burzliwy okres w dziejach Chin. Okres Walczących Królestw (战国时代, 戰國時代) trwał od około 480 r. p.n.e. do wspomnianego wyżej 221 r. p.n.e. i jak sama nazwa wskazuje był czasem zmagań pomiędzy feudalnie rozdrobnionymi państwami chińskimi. Co ciekawe każde z nich miało swoją własną wizję porządku polityczno-gospodarczego, którą starało się narzucić innym. Nie inaczej było w kwestii pieniądza. Okres Walczących Królestw to czas, gdy w obiegu pojawiły się różnego rodzaju typy: monet-noży, monet-szpadli, mrówczych nosów, pierwszych okrągłych monet keszowych, brązowych imitacji monet kauri. Niektóre z państw nadal stosowały jeszcze naturalne muszle kauri i ich kościane i kamienne imitacje, inne znów zatrzymały się na poziomie płacideł - wykonanych z brązu motyk, mostków, dzwonków, rybek, itd. Opanowanie tego chaosu monetarnego stało się niejako "nagrodą" dla zwycięscy wojennych zmagań.


Rozdrobnienie feudalne Chin w przededniu Okresu Walczących Królestw. Źródło: Wikipedia



Kościana imitacja muszli kauri. Zdjęcie dodane za zgodą Gdańskiego Gabinetu Numizmatycznego. Źródło: www.ggn.pl/specjal


Moneta-nóż. Zdjęcie dodane za zgodą Gdańskiego Gabinetu Numizmatycznego. Źródło:
www.ggn.pl/specjal

W 221 r. p.n.e. laur zwycięstwa przypadł państwu Qin, które zapoczątkowało pierwszą w dziejach zjednoczonych Chin cesarską dynastię. Poprzednio rządzące cesarskie rody, tj. Xia, Shang-In, Zhou, nigdy nie rządziły całością terytorium ludu Han.
Nowo powstałe państwo stanowiło konglomerat obszarów o różnej tradycji prawno-ekonomicznej, dlatego też jeszcze w tym samym roku (221 r. p.n.e.) cesarz Shi Huangdi polecił przeprowadzić reformy ujednolicające państwo. Standaryzacja aspektów życia poddanych państwa Qin nie była czymś nowym w jego historii. Pierwszy raz proces ten przeprowadzono jeszcze w Okresie Walczących Królestw. Otóż w latach 356-348 p.n.e. za panowania króla Xiao w dość wówczas słabo radzącym sobie państwie Qin przeprowadzono reformy ministra Shang Yanga, podług których: kraj podzielono na okręgi wojskowo-administracyjne zarządzane przez urzędników, wprowadzono własność prywatną, zniesiono obowiązek uiszczania pańszczyzny od tkaczy i chłopów, wprowadzono system nagród w postaci nobilitacji za zasługi wojskowe i jej pozbawiania tych, którzy nie wykazywali się odwagą na polu walki. Ponadto wprowadzono nadzór policyjny i odpowiedzialność zbiorową. Najważniejszą cechą reform było to, że prawo działało na obszarze całego kraju i obowiązywało wszystkich poddanych króla. Godziło ono w pozycję starej szlachty, która w świetle nowych przepisów traciła swoje przywileje. Reformy nie przysposobiły wybitnemu ministrowi sprzymierzeńców, dlatego po śmierci swojego protektora - króla Xiao, na skutek intryg został on skazany na śmierć. Shang Yang zginął, ale zdobycze jego reform przetrwały i zaowocowały. Dzięki nim w krótkim czasie państwo Qin stało się lokalną potęgą militarno-gospodarczą.
Cesarz Shi Huangdi postanowił przyjąć podobną strategię. Przeprowadzenie reform ujednolicających zlecił kanclerzowi Li Si, wybitnemu politykowi, przedstawicielowi szkoły legizmu, która zakładała bezwzględne posłuszeństwo władcy. W reformach najpierw skupiono się na burzeniu starych porządków w różnych stronach imperium. Polecono dawnym panom przenieść się wraz z rodzinami do stolicy, a w ich miejsce wprowadzono urzędników, przy czym dawne granice administracyjne zniesiono i wprowadzono zupełnie nowy podział terytorialny, który obejmował 36 komanderii. Następnie ujednolicono system piśmienny. W zjednoczonym państwie obowiązywały różne jego wersje, co przeszkadzało w szybkim przesyłaniu informacji. Li Si opracował na podstawie qinowskiego pisma wielkopieczęciowego tzw. pismo małopieczęciowe, które od tej pory miało stać się normą dla wszystkich części imperium. Kolejna reforma dotyczyła standaryzacji rozstawu osi wozów. Wówczas transport lądowy opierał się na powozach poruszających się po drogach ze specjalnymi koleinami. Zabieg ten miał upłynnić ruch transportu w imperium oraz usprawnić pracę celników. W późniejszym okresie (213 r. p.n.e.) przeprowadzono również bardzo kontrowersyjną reformę zwaną "standaryzacją myśli". Na skutek buntu uczonych konfucjańskich cesarz Shi Huangdi i Li Si postanowili zniszczyć całą tradycję piśmienniczą. Wydano wówczas edykt o spaleniu wszystkich ksiąg, które nie dotyczyły wiedzy praktycznej. Ta reforma była ostatnią.

Przykład pisma małopieczęciowego. Źródło: Wikipedia
Jeśli chodzi o reformę miar, wag i pieniądza, to wprowadzona ona została jeszcze w początkowym okresie imperium. Też gdzieś około 221 r. p.n.e.. Nie wspomniałem o niej wcześniej z premedytacją, zaburzając przez to trochę chronologię, ale ta interesuje nas najbardziej, więc w ten sposób postanowiłem ją wyszczególnić.
Reforma miar, wag i pieniądza nie miała charakteru transformującego system, była bardziej narzuceniem qinowskich, wcześniej wypracowanych wzorców. Jak Kin Sum Li pisze w swoim artykule, przeprowadzono ją na sposób decentralistyczny. Jest to ewenement ponieważ rządy Shi Hunagdi charakteryzował silny centralizm. Władze określiły sposób, w jaki należało wykonać wszelkie: modele wzorcowe przedmiotów z brązu (m.in. monety, formy odlewnicze, patryce do form glinianych, narzędzia), odważniki (wzorce jednostki wagi) i etalony (wzorce jednostki miary), następnie zleciły wykonanie ich różnym zakładom hutniczym. Wydaje się, że powstawały one również w zakładach oddalonych od stolicy. Autor twierdzi, że nie ma tu mowy o udziale jakiejś oficjalnej rządowej wytwórni wzorców. Nie ma dowodów na to, że taka istniała, po drugie dane archeologiczne wskazują na różną proweniencję tychże przedmiotów. Autor twierdzi, że analiza artefaktów tego typu, mówi też coś na temat stosunków łączących dany obszar z władzą centralną, ze stopniem jego uzależnienia od stolicy.

Awers monety ban liang (半兩). Źródło. Wikipedia
Zatem jak to się ma do produkcji pieniądza? Wprowadzona na całym obszarze imperium, moneta ban liang (半兩) powstawała w wielkiej liczbie różnych wariantów. Rozbieżności w wielkości, kształcie, wadze i inskrypcjach są dowodem na to, iż wzorzec monety pojmowano w różny sposób, a jego produkcja odbywała się w wielu mennicach w różnych warunkach. Wówczas produkcja mennicza oparta była na formach odlewniczych wykonanych w brązie, kamieniu i glinie. Jeśli mennica nie otrzymała standardowej formy z brązu lub patrycy do form glinianych, mincerz zmuszony był do optycznego kopiowania monety. W takim wypadku nie powinna dziwić duża różnorodność bilonu. Niewykluczone również, że wiele niestandardowych okazów tych monet pochodziło z emisji prywatnych (na szkodę emitenta).

Forma mennicza z brązu do produkcji monet ban liang (半兩). Źródło: Wikipedia
Dynastia Qin panowała w Chinach w latach 221-207 p.n.e. i jej 14-letni okres rządów był jednym z najkrótszych w historii Kraju Środka. Mimo tak krótkiego czasu uważana jest dziś za jedną z najważniejszych, a jej zdobycze kulturowe za podstawę cywilizacji chińskiej. Państwo cesarza Shi Huangdi dało początek idei zjednoczonego kraju, do której w przyszłości miały odwoływać się kolejne dynastie jednoczące chińskie ziemie pod swoim berłem. W kwestii pieniądza imperium Qin nadało także nowy kierunek rozwoju. Zwycięstwo państwa Qin w rywalizacji Okresu Walczących Królestw było zwycięstwem idei okrągłej monety, jako środka płatniczego. Państwa używające monet o innych kształtach przegrały, a ich ludom została narzucona qinowska ban liang (半兩). Warto tu dodać, że monety te pojawiły się w obiegu już około roku 374 p.n.e. za panowania króla Xiana (384-362 p.n.e., prapraprapradziadka cesarza Shi Huangdi), a ich historia skończyć się miała dopiero w II w. p.n.e. za panowania kolejnej dynastii - rodu Han. Następczyniami monet ban liang zostały wzorowane na poprzedniczkach san zhu (三銖) i wu zhu (五銖).

Moneta ban liang (半兩) z okresu dynastii Han. Źródło: Wikipedia





Dziękuję Gdańskiemu Gabinetowi Numizmatycznemu za możliwość wykorzystania zdjęć.

piątek, 8 września 2017

Indonezyjskie naśladownictwo yong zheng tong bao

28 sierpnia bieżącego roku napisał do mnie na facebooku pan Jan. Jego wiadomość zawierała prośbę o identyfikację monety keszowej. Była to okoliczność niezwykła ponieważ tamtego dnia pan Jan przebywał na wyspie Bali. Co się okazało, nasz rodak znalazł tam na plaży bardzo ciekawy numizmat (jeszcze na tym blogu tego typu monety nie przedstawiałem). Panie Janie dziękuję za możliwość wykorzystania zdjęć.


Znalezisko pana Jana to indonezyjskie naśladownictwo chińskiej monety yong zheng tong bao. Pierwowzory tychże monet odlewane były w latach 1723-1736 za panowania cesarza Shizonga z dynastii Qing (1722-1735). Wówczas powstawały one w 19 mennicach. Znalezisko pana Jana imituje monetę jednowenową odlaną w mennicy Hangzhou w prowincji Zhejiang.

Wyżej przedstawiony numizmat pochodzi z XVIII i XIX-wiecznych lokalnych indonezyjskich emisji. Dlaczego w tym czasie na Archipelagu Sundajskim produkowano imitacje monet keszowych? Przede wszystkim czyniono to na własny użytek. Brak pieniądza w lokalnej gospodarce powodował potrzebę jego emisji. Trzeba pamiętać, że do tej pory państwa Archipelagu importowały go z Chin, Wietnamu i Japonii. W pewnym okresie również lokalni władcy zaczęli emitować swoje własne wersje monety keszowej zwykle z okrągłym lub sześciokątnym otworem w środku i z inskrypcjami w alfabecie arabskim. Niestety możliwości wytwórcze własnych mennic okazały się niewystarczające. Jednocześnie w połowie XVII wieku zmalał import monet keszowych, co miało związek z niedoborem miedzi w Chinach i Wietnamie. Jedynym krajem zdolnym zaopatrywać Archipelag w miedź i monetę keszową była Japonia, która przeżywając okres stabilizacji przeżywała boom gospodarczy w różnych jego gałęziach (w tym w górnictwie miedziowym). Tak też się stało, jednakże Kraj Kwitnącej Wiśni nie eksportował swoich surowców i wyrobów bezpośrednio na tereny dzisiejszej Indonezji. Odbywało się to za pośrednictwem europejskich potęg kolonialnych i cierpiących na braki w miedzi Chin i Wietnamu. Zatem nie dziwi fakt, iż napływ pieniądza nadal był niewystarczający. Wówczas Archipelag otrzymywał małe ilości bilonu, które w większości stanowiły odrzucone, marnej jakości monety (tzw shima-sen). Mimo poprawy sytuacji w kwestii dostępu do miedzi w Chinach pod koniec XVII wieku (co miało związek ze stabilizacją polityczną Kraju Środka po podboju mandżurskim i bardzo intensywnym rozwojem górnictwa w prowincji Yunnan) gospodarka Archipelagu Sundajskiego nadal cierpiała na braki w monecie zdawkowej. Stały niedobór pieniądza spowodował rozwój mennictwa prywatnego. Nie jest to odosobniony przypadek ponieważ prywatne emisje przydarzały się również w Chinach, Japonii i Wietnamie. Monety pochodzące z takich serii charakteryzują się niską jakością wykonania. Numizmat pana Jana świetnie wpisuje się w ten typ bilonu. Awers posiada mocno zniekształconą inskrypcję 雍正通寶 (yong zheng tong bao). Na rewersie znajduje się oznaczenie mennicy wykonane w niezbyt dobrze wykaligrafowanym alfabecie mandżurskim. Dodatkowo moneta posiada błąd menniczy w postaci źle zastygłego metalu. Wymienione przeze mnie mankamenty są często zdarzającym się elementem indonezyjskich naśladownictw monet keszowych. Dla porównania, poniżej załączam linki do innych imitacji z Archipelagu Sundajskiego. Proszę zwrócić uwagę na pierwszą i drugą pozycję. Są to hybrydy. Monety awersami imitują numizmaty z Północnej dynastii Song, a rewersami z dynastii Qing.
xiang fu yuan bao
xiang fu yuan bao
jia qing tong bao
qian long tong bao
kang xi tong bao

wtorek, 5 września 2017

Yuan feng tong bao - 元豐通寳


Nazwa: yuan feng tong bao - 元豐通寳
Nominał: 2 wen
Kraj: Chiny
Mennica: nieznana 
Data produkcji: 1078-1085
Władca: cesarz Shenzong (1067–1085) z Północnej dynastii Song
Nian-hao: 元豐 - Yuan feng - "Źródło dostatku"
Waga: 6,73 g
Średnica: 29 mm
Materiał: Brąz
Identyfikator bazy Zeno.ru: 175267
Komentarz: Moneta z drugiej i ostatniej ery panowania cesarza Shenzonga, szóstego władcy z Północnej dynastii Song. Inskrypcja awersu została wykonana w stylu pieczęciowym (zhuanshu).
Literatura:
Gorny - Northern Song Dynasty Cash Variety Guide 2004: 553.59
Gorny - Northern Song Dynasty Cash Variety Guide 2016: 27a-2.59
Hartill - Cast Chinese Coins: 16.224
Imai - 古泉大全 (Kosen daizen): 59
Jen - Chinese Cash: Identification and Price Guide: 254
Schjöth - Chinese Currency: The Currency of the Far East: 553

sobota, 2 września 2017

Minh mệnh thông bảo - 明命通寳


Nazwa: minh mệnh thông bảo (minh menh thong bao) - 明命通寳
Nominał: 1 van
Kraj: Wietnam
Mennica: nieznana 
Data produkcji: 1820-1840
Władca: cesarz Minh Menh (1820–1841) z dynastii Nguyen
Nian-hao: 明命 - Minh mệnh - "Oświecone życie"
Waga: 2,08 g
Średnica: 23 mm
Materiał: Mosiądz
Identyfikator bazy Zeno.ru: 175555
Komentarz: Moneta drugiego cesarza z dynastii Nguyen. Inskrypcja awersu została wykonana w stylu regularnym (kaishu).
Literatura:
Hartill - Cast Chinese Coins: 25.37
Lockhart -  The Currency of the Farther East from the Earliest Times Up to 1895: 1315-1319
Miura - 安南泉譜手類銭部 (Annam sempu terui sen bu): p. 59
Novak - A Working Aid for Collectors of Annamese Coins: 122a-f
Ogawa - 昭和古銭價格圖譜 (Shōwa kosen kakaku zufu): 98
Schroeder - Annam : Đại nam hóa tệ ·dồ lục : Études numismatiques: 123-313
Toda - Annam and Its Minor Currency: 227-228