Szukaj na tym blogu

wtorek, 13 września 2022

Sensacja z Guanzhuang

W połowie 2021 roku dr Hao Zhao opublikował wyniki badań archeologicznych przeprowadzonych w latach 2015-19 na stanowisku Guanzhuang w prowincji Henan. Szczerze przyznam, że z taką "bombą" to ja bym tyle nie wytrzymał i szybciej oznajmił, co odkryłem. Dlaczego? Bo dr Hao Zhao odkrył pozostałości najstarszej znanej nauce mennicy.

Stanowisko Guanzhuang obejmowało swoim zasięgiem pozostałości antycznego miasta, które w tamtym miejscu funkcjonowało w latach 800-450 p.n.e. Mamy tu zatem do czynienia z osadnictwem końcowego okresu Zachodniej dynastii Zhou (1046-771 p.n.e.) i w pełni z okresu Wschodniej dynastii Zhou (770–256 p.n.e.), co więcej lata jego funkcjonowania pięknie wpisują się w Epokę Wiosen i Jesieni (770-476 p.n.e.).

Podczas badań ustalono, że w mieście znajdowała się wydzielona dzielnica przemysłowa, w której znajdowały się pracownie ceramiczne, warsztaty obrabiania kości i jadeitu, odlewnia brązu i mennica. W tej ostatniej natrafiono na zużyte i nieużyte formy odlewnicze oraz dwie monety-szpadle. Badania radiowęglowe kontekstu archeologicznego, w którym znajdowały się mennicze artefakty wykazały, że miejsce to funkcjonowało w latach 640-550 p.n.e.

Na podstawie dostępnych informacji pochodzących z not prasowych oraz wiadomości, które opublikował dr Hao Zhao postaram się tutaj zinterpretować znalezisko i odpowiedzieć na kilka nasuwających się pytań.


Jaki to był typ monet?

Zdjęcia numizmatów i pozostałości form odlewniczych wskazują na tzw. typ szpiczasty monet-szpadli o pustej rękojeści. W literaturze angielskiej znany jest pod terminem "pointed shoulder hollow handle spade money" lub "pointed foot hollow handle spade money". Rozpoznaje się go patrząc na numizmat ułożony rękojeścią do góry. W ten sposób trzeba sobie wyobrazić człowieka, gdzie rękojeść jest głową umieszczoną pomiędzy ramionami, natomiast u dołu mamy nogi i krocze. W ten sposób klasyfikuje się wszystkie monety-szpadle.

Monety-szpadle z mennicy w Guanzhuang. Źródło: m.cyol.com


Patrząc na numizmaty z Guanzhuang mamy odpowiednio:

- głowę - rękojeść pustą, tzn. że wygląda to tak, jakby moneta była przystosowana do umieszczenia w niej styliska

- ramiona szpiczaste

- nogi szpiczaste

- krocze łukowate


Jak je produkowano?

Monety-szpadle odlewano z brązu, natomiast formy odlewnicze do ich produkcji wytwarzano z gliny. Do wyprodukowania pojedynczego egzemplarza potrzebny był komplet form składający się z trzech elementów: dwie matryce, w których znajdował się relief awersu i rewersu oraz klin, dzięki któremu powstawał otwór na stylisko. Relief powstawał zapewne przez odbicie w glinie jakiegoś wzorcowego egzemplarza lub jakiejś sztuki pochodzącej z poprzedniej emisji.

Przygotowane formy składano ze sobą, matryce reliefem do siebie a w otwór, do którego później wlewano ciekły brąz, wsadzano klin. Co ciekawe ten ostatni był wyposażony w wypustki umieszczone niedaleko ostrej krawędzi, tak aby nie zamknął światła kanału wlewowego. Zgromadzony materiał archeologiczny z Guanzhuang jest reprezentowany przez całe bogactwo klinów. Odkryte egzemplarze mają czworo- lub sześciokątny przekrój i co ciekawe, większość z nich ma geometryczne oznaczenia na ścianie u podstawy lub na samej podstawie. Sądzi się, że są to oznaczenia serii produkcyjnych.

Kliny z Guanzhuang. Źródło: m.cyol.com

Formy mennicze: dwie z reliefem i klin.

Kto był ich emitentem?

Trudność w ustaleniu emitenta polega na tym, iż mamy tu do czynienia z monetą niemą. Znane są nauce monety-szpadle opisywanego tu typu, które posiadają inskrypcje w stylu wielkopieczęciowym, które jasno wskazują na miejsce produkcji. To jest jednak rzadkość. W większości monety-szpadle o pustej rękojeści są nieme. Należą one do dość wczesnych form pieniądza, gdzie obecność inskrypcji widać była zbędna. Datowanie znalezisk pomaga tu częściowo. Generalnie w historiografii chińskiej przyjmuje się, że nazwa danego okresu jest też nazwą kraju, np. dynastia Song jest też nazwą państwa, czyli po prostu Song. Tak w ówczesnych źródłach nazywano Chiny, gdy przedstawiciele rodu Song rządzili Krajem Środka. Podobnie będzie, gdy na tronie po Songach zasiądzie dynastia Yuan. W źródłach np. koreańskich pisano, że wysłano poselstwo do Yuanu, w znaczeniu, że posłano je do Chin. To tak, jakby Polskę Piastów nazywano np. "Piastowiem", a po wygaśnięciu tegoż rodu "Andegawenią", bo ród Andegawenów zasiadł po Piastach na tronie. Taka periodyzacja bardzo pomaga w określaniu emitentów monet, bo mamy tu do czynienia z nazwą kraju i rodu panującego jednocześnie. W przypadku Wschodniej dynastii Zhou niestety tak nie jest i już tłumaczę dlaczego. Otóż mamy tu do czynienia z okresem przedcesarskim. Chiny w tym czasie nie były monolitem zjednoczonym pod jednym berłem. To dopiero się stanie w roku 221 p.n.e. kiedy cesarz Shi Huangdi zjednoczy Chiny i ustanowi Cesarstwo Qin. Wczesny okres Wschodniej dynastii Zhou, czyli Epoka Wiosen i Jesieni to czas rozdrobnienia feudalnego. Księga Liji informuje, że wówczas w Chinach były 1773 państwa z czego dziś 148 znamy z nazwy. Wiele z nich bardzo luźno traktowało swoje obowiązki poddańcze względem przedstawicieli rodu Zhou. Zatem jakie państwo rozpościerało swoje terytoria na badanym przez archeologów terenie? 

Guanzhuang położone jest w północnej części prowincji Henan, około 10 km na południe od rzeki Huanghe. Obszar ten w omawianym okresie był terenem granicznym między państwem Jin, a Zhou. W literaturze numizmatycznej częściowo się to potwierdza, ale dodatkowo proponuje się jeszcze państwo Zhao (David Hartill, Cast Chinese Coins). To ostatnie trzeba tu jednak odrzucić, powstało ono dopiero w roku 403 p.n.e. Co więcej, na korzyść państwa Jin przemawia dystrybucja podobnych znalezisk archeologicznych, która swoim zasięgiem obejmuje północno-wschodnią część prownicji Henan i duże obszary prowincji Shanxi, co pokrywa się z proponowanym przez geografię historyczną obszarem tegoż państwa. Zatem z pewną dozą niepewności można przyjąć, że emitentami odkrytych monet byli książęta z Jin.


Mapa Chin w Epoce Wiosen i Jesieni. Czerwoną gwiazdką zaznaczyłem stanowisko w Guanzhuang. Mapa zaczerpnięta z Wikipedii.

Na zakończenie w skrócie, co numizmatyka zawdzięcza temu odkryciu. Przede wszystkim bardzo dokładnie poznano proces produkcji monet-szpadli, wiemy więcej o funkcjonowaniu antycznych chińskich mennic oraz dzięki metodom datacji "postarzono" monety-szpadle. Do tej pory tego typu numizmaty datowano na lata 500-400 p.n.e.

poniedziałek, 20 czerwca 2022

Monety keszowe - Dariusz Marzęta

Przyrzekłem sobie, że nie napiszę nic na blogu, póki nie skończę książki. Zaistniała jednakże sytuacja nadzwyczajna. Dziś otrzymałem publikację "Monety keszowe. Felietony publikowane na stronie blognumizmatyczny.pl w latach 2016-2022" autorstwa mojego kolegi Dariusza Marzęty i w związku z tym chciałbym napisać kilka słów.




Przede wszystkim, Darku, wielkie dzięki za prezent! Bardzo się cieszę, dziękuję za pamięć.

"Monety keszowe" są pierwszą polską książką traktującą o bilonie Azji Wschodniej. W publikacji znajdziemy dziesięć artykułów. Siedem dotyczy monet chińskich, pozostałe trzy odnoszą się do numizmatów koreańskich, wietnamskich i japońskich. Zatem w publikacji mamy komplet tematyczny, jeśli chodzi o głównych emitentów monet keszowych.

Artykuły zawierają wiele cennych informacji na temat mennictwa keszowego, takich jak: dzieje chińskiej monety keszowej, techniki produkcji, kwestia inskrypcji er panowania władców chińskich na awersach, znak 寶 (bao) i jego znaczenie, polskie kolekcje monet keszowych i wiele innych. Wszystkie teksty są napisane w sposób bardzo przystępny. Każdy zainteresowany, początkujący czy zaawansowany w tematyce monet keszowych, znajdzie tematy dla siebie. Polecam!

Książkę można nabyć bezpośrednio u autora: Sklep Numizmatyczny Dariusz Marzęta


Spis treści:

Wstęp

Chińskie monety keszowe

Sang P’yong T’ong Bo i tajemnice mennictwa keszowego, czyli jak odlewano monety keszowe

„Od płacideł po Juany. Podróż przez 4 tysiące lat mennictwa chińskiego” – kilka obrazków z wystawy

An phap nguyen bao i Aleksander de Rhodes

Hong Wu

Ery panowania na chińskich monetach keszowych. Cesarze z dynastii Qing

Da Ding tong bao. Dlaczego monety keszowe miały kwadratowe otwory?

Numizmatyczna mapa Polski – Centrum Pieniądza NBP. Część 1 – najstarsze pieniądze chińskie

Chińskie monety keszowe – prezentacja mini-kolekcji

Kuan Ei tsu ho